Όλο και περισσότερες έρευνες ανά τον κόσμο μελετούν την επίδραση που έχουν τα συσκευασμένα τρόφιμα, ή αλλιώς υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα στην υγεία μας και στον οργανισμό μας. Αλήθεια όμως, είναι δυνατόν να έχουν τόσο αρνητικές συνέπειες;
Η απάντηση είναι πως, ναι.
Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα σύμφωνα με την ταξινόμηση NOVA είναι «συνθέσεις συστατικών, κυρίως αποκλειστικής βιομηχανικής χρήσης, που προκύπτουν από μια σειρά βιομηχανικών διεργασιών (άρα «υπερ-επεξεργασμένα»)» (1). Ο όρος αφορά συνήθως σε ενεργειακά πυκνά προϊόντα (συχνά με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και/ή ανεπιθύμητα λίπη) και φτωχά σε θρεπτικά συστατικά (δηλαδή χαμηλή σε βασικά θρεπτικά συστατικά και βιοδραστικές ενώσεις).Τα τρόφιμα αυτά, συνήθως περιέχουν επίσης μια πλειάδα πρόσθετων που έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν το τελικό προϊόν εύγευστο ή πιο ελκυστικό (όπως ενισχυτικά γεύσης, χρώματα, γαλακτωματοποιητές, γλυκαντικά, πυκνωτικά κ.λπ.).
Πρόσφατες έρευνες υπογραμμίζουν πως τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα αποτελούν μεγάλο μέρος της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης, φτάνοντας έως και 40-50% σε πολλές δυτικές χώρες. Επίσης μεταξύ των vegan πληθυσμών, αυτά τα τρόφιμα είναι πολύ δημοφιλή. Οι παρατηρούμενες παγκόσμιες τάσεις στη διατροφική μετάβαση προς τα «φυτικά» τρόφιμα ή τη «vegan» διατροφή οδήγησαν πρόσφατα σε γρήγορες και μεγάλης κλίμακας εξελίξεις ενός ολόκληρου νέου φάσματος υψηλής και εξαιρετικά επεξεργασμένων φυτικών τροφίμων – κυρίως ως «υποκατάστατα κρέατος και γαλακτοκομικών» – από νέες πηγές και συστατικά, που διευκολύνονται από μια σειρά διαθέσιμων και εξελιγμένων τεχνολογιών επεξεργασίας τροφίμων (2).
Σε μία έρευνα διαπιστώθηκε ότι το 49% από τους 127 vegan συμμετέχοντες κατανάλωναν υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα για ευκολία, ενώ μόνο το 51% από αυτούς επέλεξε βιολογικά τρόφιμα (3). Σε διαφορετική έρευνα, το 40% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης προέρχεται από υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα σε χορτοφάγους και vegans (4).
Την τελευταία δεκαετία, έχει επιστραφεί η προσοχή στις δυνητικά επικίνδυνες επιπτώσεις τέτοιων «υπερ-επεξεργασμένων» τροφίμων στην ανθρώπινη υγεία. Πράγματι, μια συστηματική ανασκόπηση με μετα-ανάλυση αποκάλυψε τη θετική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και του κινδύνου θνησιμότητας από κάθε αιτία, καρδιαγγειακής νόσου, εγκεφαλοαγγειακής νόσου και κατάθλιψης. Επίσης, έχουν συσχετιστεί με αυξημένη εναπόθεση λίπους, αυξημένη περιφέρεια μέσης και μειωμένα επίπεδα HDL (λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας, η «καλή» χοληστερόλη) και ως εκ τούτου οδηγούν σε υψηλότερο κίνδυνο για μεταβολικό σύνδρομο (5).Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχουν συχνά υψηλή γλυκαιμική απόκριση και χαμηλό δείκτη κορεσμού (6). Ακόμη, μπορούν και δημιουργούν ένα προ-φλεγμονώδες περιβάλλον στο έντερο (7).
Μία πολύ γνωστή έρευνα -και από τις αγαπημένες μου-, που διεξήχθη από τον Kevin Hall (8) διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έτρωγαν επεξεργασμένα τρόφιμα κατανάλωναν περισσότερες θερμίδες και έβαλαν περισσότερο βάρος από ό,τι όταν κατανάλωναν μια πλήρη διατροφή με τροφές που δεν ήταν επεξεργασμένες. Συγκεκριμένα, 20 άτομα τυχαιοποιήθηκαν σε 2 ομάδες: Η 1η ομάδα ακολούθησε διατροφή βασισμένη σε επεξεργασμένα τρόφιμα, ενώ στη 2η ομάδα δόθηκε διατροφή βασισμένη σε μη επεξεργασμένα τρόφιμα. Η διάρκεια ορίστηκε στις 2 εβδομάδες. Έπειτα, στις δύο ομάδες δόθηκαν οι αντίθετες δίαιτες για τις επόμενες 2 εβδομάδες. Τα τρόφιμα κατηγοριοποιήθηκαν ως «υπερ-επεξεργασμένα» εάν είχαν συστατικά που βρίσκονται κυρίως στη βιομηχανική παραγωγή τροφίμων, όπως υδρογονωμένα έλαια, σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη, αρωματικούς παράγοντες και γαλακτωματοποιητές. Περιλάμβαναν τρόφιμα όπως πατατάκια, ποτά με ζάχαρη (αναψυκτικά), επεξεργασμένα κρέατα και τηγανητές πατάτες.
Για τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα, η ομάδα χρησιμοποίησε την ταξινόμηση NOVA. Περιλάμβανε ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα, ειδικά φυτικά τρόφιμα όπως λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια, γάλα, αυγά, ψάρια και κρέας.
Η μελέτη αυτή, παρόλο που είναι μικρού μεγέθους (20 άτομα) αποτέλεσε το έναυσμα για να ασχοληθούμε με την αιτιότητα των αρνητικών επιπτώσεων αυτής της κατηγορίας τροφίμων, καταλήγοντας πως τα ίδια τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα κάνουν τους ανθρώπους να τρώνε πάρα πολλές θερμίδες και να παίρνουν βάρος.
Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι η πλέον εύκολη και γρήγορη λύση, η πιο «γευστική» ίσως επιλογή και μία -όχι κρυφή- απόλαυση. Το ερώτημα είναι εάν αυτή η εύκολη λύση αξίζει τόσο, ώστε να δράσουν σαν ένας ακόμη παράγοντας υποβάθμισης της υγείας μας και του σώματός μας.
Η επιλογή είναι δική σου. Εάν δεν φροντίσεις εσύ το σώμα σου, τότε ποιος θα το κάνει;
Βιβλιογραφικές Αναφορές
(1) Monteiro, C. A., Cannon, G., Lawrence, M., Laura Da Costa Louzada, M. & Machado, P. P. Ultra-processed foods, diet quality, and health using the NOVA classification system
(2) Drewnowski, Advances in Nutrition 12, 2068–2075 (2021).
(3) Gallagher, C. T., Hanley, P. & Lane, K. E. Public Health Nutrition 1–11 (2021)
(4) Gehring, J. et al. Proceedings of the Nutrition Society 79, 15–18 (2020).
(5) Pagliai, G. et al. British Journal of Nutrition 125, 308–318 (2021).
(6) Fardet, A. Food & function 7, 2338–2346 (2016).
(7) Zinöcker, M. K. & Lindseth, I. A. Nutrients 2018, Vol. 10, Page 365 10, 365 (2018).
(8) Hall, Kevin D et al. Cell metabolism 30, 67-77 (2019).
